TKI-directeur Rob Kreiter: Missiegedreven innovatiebeleid versnelt energietransitie
TKI-directeur Rob Kreiter: Missiegedreven innovatiebeleid versnelt energietransitie
De nieuwe directeur van het TKI Energie & Industrie Rob Kreiter ziet een grote omslag in het innovatiebeleid rondom het Klimaatakkoord. ‘We stappen af van een technologiepush en gaan verder met missiegedreven innovatiebeleid. Daarmee kunnen we echt vaart zetten in zowel de ontwikkeling als implementatie van innovatieve energietechnologie.’
Of het moment nu bewust is gekozen of niet: de timing van Rob Kreiter lijkt perfect. Net nu hij het directeursstokje overneemt van Peter Alderliesten bij het TKI Energie & Industrie verandert de aanpak van het innovatiebeleid drastisch. Het Klimaatakkoord en de invoering van missiegedreven innovatiebeleid hebben daar uiteraard alles mee te maken. Kreiter: ‘Het kabinet heeft een duidelijke missie uitgestippeld om de nationale CO2-emissie in 2030 met 49 procent terug te dringen ten opzichte van 1990 en streeft naar 95 procent CO2-reductie in 2050. Het is redelijk uniek te noemen dat een proces met zoveel partijen heeft geleid tot duidelijke doelstellingen voor innovatie.
Met deze nieuwe doelen voor ogen, waar CO2-besparing leidend is, zijn andere vormen van innovatie nodig. Tegelijkertijd moet ook worden gekeken naar de onderlinge samenhang tussen de sectoren. Dat maakt de opdracht weliswaar een stuk complexer, maar ook veel interessanter. Met name omdat grote CO2-winst te halen valt op het snijvlak van industrie, elektriciteitssector, landbouw, transport en de gebouwde omgeving.’
Duidelijke missie
Tijdens de gesprekken over het Klimaatakkoord, is een taakgroep opgericht die de afspraken, doelen en oplossingsrichtingen van de vijf sectortafels moesten vertalen naar een Integrale Kennis- en InnovatieAgenda (IKIA). Uiteindelijk bracht de taakgroep de nationale klimaatuitdagingen terug naar een vijftal missies. Een volledig CO2-vrij elektriciteitssysteem is zo’n missie, maar bijvoorbeeld ook een CO2-vrije gebouwde omgeving. De missie die de industrie met name aangaat, is wat specifieker omschreven: In 2050 zijn producten, grondstoffen en processen in de industrie netto klimaatneutraal en voor tenminste tachtig procent circulair. Aan deze missie is een drietal thema’s gekoppeld waar Meerjarige Missiegedreven InnovatieProgramma’s (MMIP’s) voor zullen worden ontwikkeld. De eerste MMIP is sluiting van industriële kringlopen, de tweede een CO2-vrij industrieel warmtesysteem en het derde innovatiethema is elektrificatie en radicaal vernieuwde processen. Overigens is de gezamenlijke MMIP, voor alle sectoren, misschien nog wel het meest interessant: een robuust en maatschappelijk gedragen energiesysteem.
Meerjarenprogramma’s
Kreiter: ‘De nieuwe aanpak wijkt op vele vlakken af van de oude. Met name de integrale aanpak biedt meer kansen voor bedrijven om projecten daadwerkelijk tot wasdom te laten komen. In het verleden werd nog wel eens een pilotproject opgestart en als men dan wilde opschalen, kon men weer het hele subsidietraject doorlopen. Met onzekere uitkomst. We proberen nu juist langdurigere meerjarenprogramma’s te vormen waar meerdere deelmissies samenkomen. Dat maakt aanvragen voor die projecten aan de voorkant misschien wat complexer, maar zorgt er wel voor dat de vaart er in blijft.
Daarbij zijn de uitgangspunten ook wat anders dan in het verleden. Waar in het verleden nog wel eens van de technologie werd uitgegaan en daarna toepassingen werden gezocht, beginnen we nu steeds aan de achterkant: welke functie moet worden verduurzaamd?’
Warmte
Kreiter noemt de industriële warmtevraag als voorbeeld. ‘De industrie gebruikt met name energie voor de opwekking van hoge temperatuurwarmte. In plaats van direct naar oplossingen als waterstof te kijken, inventariseren we eerst de alternatieven voor een brandstof. Wellicht is een deel van de vraag met ultradiepe geothermie in te vullen of met opwaardering van restwarmte. Zeker voor de lagere temperaturen, onder de tweehonderd graden Celsius, willen we vaart zetten achter decarbonisering. Het mooie is dat op dat vlak ook de gebouwde omgeving en de glastuinbouw kijkt naar oplossingen als geothermie. Dus wellicht zijn hier combinaties te maken. De missies lopen niet dood bij de grenzen van andere sectoren, maar moeten juist complementair zijn.’
Meer dan techniek
Ook nieuw is de verbreding in wetenschappelijke en maatschappelijke disciplines. Kreiter: ‘Het wordt steeds vaker duidelijk dat technisch al veel mogelijk is, maar dat verduurzaming aanloopt tegen maatschappelijke, juridische of politieke belemmeringen. Als je bijvoorbeeld met waterstofproductie naar uiteindelijk gigawatt elektrolyse-installaties wilt gaan, dan heeft dat impact op de maatschappij. De ruimtelijke impact van dit soort installaties is redelijk groot. En zie ze maar eens aan te sluiten op het elektriciteitsnet: is de capaciteit in het netwerk op tijd beschikbaar en wie betaalt daarvoor? Allemaal vragen die innovatietrajecten kunnen remmen, en die worden meegenomen in een integrale aanpak. Ik merk bij de industrieclusters een gretigheid om aan de slag te gaan. De richting is nu bepaald, dus laten we snel aan de slag gaan.’