De stok én de wortel
De stok én de wortel
Het Klimaatakkoord dat minister Wiebes naar de Tweede Kamer stuurde laat maar weer eens zien hoe complex de energietransitie is. Alhoewel: technisch is het niet eens zo heel moeilijk om bijvoorbeeld een stoomketel hybride te maken. Simpel gezegd is het een combinatie van een fluitketel en elektrische waterkoker. Ook zijn er al warmtepompen die hoge temperatuur warmte en zelfs stoom kunnen produceren. De echte uitdaging zit in de beschikbaarheid van duurzame energie én de opslag ervan. Want wat doen al die duurzame elektrische systemen bij een windstille nacht? Er zal dus nog heel veel moeten worden geïnvesteerd in duurzame opwekking, maar ook bijvoorbeeld in de productie en opslag van waterstof.
Zover is het nog niet. Het zal nog even duren voordat het volume duurzame elektriciteit zo groot is dat de industrie zijn warmtevraag ermee kan invullen. Dat wil echter niet zeggen dat industriële stoomsystemen niet kunnen verduurzamen. Biogas is direct te gebruiken in bestaande stoomsystemen en investeringen in bio-wkk verdienen zichzelf in de regel binnen enkele jaren terug. Bedrijven lijken wel eens te vergeten dat de operationele kosten (opex) van een stoominstallatie de investeringen (capex) doorgaans ruim overtreffen. Ze betalen jaarlijks miljoenen euro’s voor het gas dat ze in de installaties verstoken, terwijl ze beknibbelen op de installatie zelf. Daarmee gaan ze voorbij aan de effecten van efficiencyverbetering of bijvoorbeeld een goedkopere feedstock. Ja, een biomassacentrale is in aanschaf vier tot vijf keer duurder dan een gasgestookte variant. Maar biomassa is, mede dankzij de subsidie, veel goedkoper dan aardgas. Kijk dus naar de langere termijn en staar je niet blind op een ogenschijnlijk goedkope oplossing.
Als techniek geen beperkende factor is en investeringen snel terug te verdienen zijn, waarom gaat de industrie dan niet massaal over op duurzame bronnen? Dat is eigenlijk de meest intrigerende vraag. In het Steam-Up project dat RVO startte om energiebesparing in stoomsystemen te stimuleren, kwamen veel menselijke trekjes naar boven: Angst om processen om te gooien of een lagere stoomdruk te gebruiken ‘omdat ze nu eenmaal zo werken’. Barrières tussen degene die verantwoordelijk is voor de stoominstallatie en de energie-inkoper. Of simpelweg bedrijfsprocedures en -regels die eenvoudige ingrepen verbieden of heel lastig maken. Men vindt energiebesparing nu eenmaal complex en de eerste reactie is vaak om het dan maar te laten zitten. Dat is zonde omdat hiermee vaak veel grotere verduurzamingsslagen te halen zijn dan met een paar meter zonnecellen op het dak.
Hier komt de overheid in beeld. Want als die menselijke trekjes de doelstelling van de Rijksoverheid in de weg zitten, zal ze dingen moeten forceren. Dat betekent duidelijke kaders scheppen, bijvoorbeeld met een CO2-heffing, zodat bedrijven weten waar ze aan toe zijn. Liefst nog Europees geregeld en met bescherming aan de grens. Maar ook met subsidies die de onrendabele top wegnemen van duurzame energievarianten.
Misschien nog wel belangrijker is om vervolgens ook streng te handhaven op de uitvoering van de regels. De dreiging van de stok zet de achterblijvers in beweging, terwijl de verleiding van de wortel de koplopers steunt. De energietransitie is te complex, veelomvattend en duur om alleen aan de markt over te laten. CO2-emissies, stikstof-, of fijnstofproblemen zijn allemaal technisch op te lossen. Stel duidelijke normen, handhaaf daarop en zet de industrie in beweging om de energietransitie vorm te geven.
Kees de Greef, secretaris Stoomplatform